I/ Khái niệm

Tiểu thuyết là thể loại văn xuôi tự sự hư cấu cỡ lớn, có khả năng phản ánh những bức tranh đời sống quy mô sâu và rộng.

II/ Cốt truyện:

Là chuỗi sự kiện và xung đột được sắp xếp theo trình tự, nhằm phát triển nhân vật và chủ đề, tạo nên mạch truyện hấp dẫn và ý nghĩa.

Ví dụ cụ thể: Những người khốn khổ (Les Misérables) của Victor Hugo. Cốt truyện xoay quanh cuộc đời Jean Valjean, từ một tù nhân cải tạo thành một người tốt, đấu tranh chống lại sự bất công xã hội, gặp gỡ và ảnh hưởng đến nhiều số phận khác nhau, cuối cùng tìm thấy sự cứu rỗi. Tác phẩm thể hiện những xung đột sâu sắc giữa thiện và ác, tự do và nô lệ.

III/ Thông điệp:

Điều tác giả muốn gửi gắm qua hình tượng nghệ thuật chính là thông điệp quan trọng nhất của tác phẩm. Đây là bài học, ý tưởng, hay cách ứng xử mà tác giả muốn truyền tải đến người đọc.

Ví dụ cụ thể: Trong truyện ngắn “Chí Phèo” của Nam Cao, hình tượng Chí Phèo thể hiện bi kịch của người nông dân bị đẩy vào con đường lưu manh hóa bởi xã hội bất công. Thông qua đó, tác giả muốn gửi gắm thông điệp về sự tha hóa của con người khi bị xã hội chà đạp, đồng thời kêu gọi sự cảm thông và thay đổi xã hội.

IV/ Tư tưởng:

Tư tưởng của tác giả là nhận thức, quan niệm, và thái độ về các vấn đề xã hội, được gửi gắm trong tác phẩm. Tư tưởng này thể hiện qua đề tài, chủ đề, và thế giới hình tượng của câu chuyện.

Ví dụ cụ thể: Trong truyện ngắn “Vợ nhặt” của Kim Lân, tư tưởng về sự khát khao sống và tình người giữa cảnh đói khổ được thể hiện qua hình tượng người vợ nhặt. Dù trong hoàn cảnh khắc nghiệt, con người vẫn giữ được lòng nhân ái và hy vọng vào tương lai.

V/ Biện pháp tu từ nói mỉa:

Là cách dùng ngôn ngữ để nói một điều, nhưng ý muốn thể hiện lại khác, nhằm tạo ra sự mỉa mai hoặc châm biếm, giúp văn bản trở nên hài hước hơn.

Ví dụ cụ thể: Trong tiểu thuyết “Cô gái đến từ hôm qua” của Nguyễn Nhật Ánh, nhân vật Tường thường châm biếm cuộc sống học đường bằng những câu nói hài hước như “học là khổ, thi là khổ, mà ra đời cũng khổ luôn!” Sự trái ngược giữa lời nói vui vẻ và thực tế nghiệt ngã tạo hiệu ứng hài hước, phản ánh tâm lý của tuổi teen.

VI/ Điểm nhìn:

Góc nhìn, vị trí từ đâu mà người kể chuyện kể lại câu chuyện. Về ngôi thứ 3 (toàn tri, hạn tri) và sự thay đổi điểm nhìn:

Điểm nhìn ngôi thứ 3 toàn tri: Người kể chuyện biết hết mọi thứ về nhân vật và câu chuyện, từ suy nghĩ, cảm xúc đến mọi sự kiện.

   Ví dụ: Tiểu thuyết "Chiến tranh và hòa bình" của Lev Tolstoy. Trong tác phẩm này, người kể chuyện biết hết mọi thứ về các nhân vật, từ suy nghĩ, cảm xúc cho đến những sự kiện xảy ra với họ. Người kể không chỉ miêu tả hành động bên ngoài mà còn đưa người đọc vào thế giới nội tâm phức tạp của nhiều nhân vật khác nhau, giúp hiểu rõ động lực, tâm trạng và triết lý sống của họ.

Điểm nhìn ngôi thứ 3 hạn tri: Người kể chuyện chỉ biết suy nghĩ, cảm xúc và sự kiện qua cái nhìn của một nhân vật trung tâm.

   Ví dụ: Trong tiểu thuyết "Mẫu tử" của Nguyễn Minh Châu, người kể chuyện chỉ thể hiện suy nghĩ và cảm xúc của nhân vật người mẹ, không biết được tâm tư của các nhân vật khác.

Thay đổi điểm nhìn: Sự di chuyển điểm nhìn giúp tác giả thể hiện ý tưởng nghệ thuật, cho phép độc giả thấy thế giới từ nhiều góc nhìn và hiểu sâu hơn về nhân vật.

VII/ Nhân vật:

Nhân vật có xu hướng xây dựng tuyết nhân vật đời thường trong nhiều mối quan hệ đa dạng, với số phận được khái quát một cách trọn vẹn và có quá trình phát triển dài.

Ví dụ cụ thể: Trong tiểu thuyết “Số đỏ” của Vũ Trọng Phụng, cốt truyện xoay quanh cuộc đời Xuân Tóc Đỏ, từ một kẻ vô danh trở thành người nổi tiếng nhờ sự lố lăng và lừa bịp trong xã hội thượng lưu. Chuỗi sự kiện như việc Xuân được nhận vào gia đình cụ cố Hồng, giả làm bác sĩ, và tham gia các hoạt động lố bịch của giới thượng lưu đều liên kết chặt chẽ, làm nổi bật sự tha hóa và đồi bại của xã hội đương thời.

VIII/ Sự kiện:

Sự kiện là những biến cố quan trọng giúp thay đổi nhân vật và phát triển cốt truyện, đồng thời thể hiện tính cách và số phận của nhân vật.

Ví dụ cụ thể: Trong “Romeo và Juliet” của Shakespeare, cái chết của Mercutio và Tybalt là những sự kiện quan trọng dẫn đến sự thay đổi lớn trong cốt truyện và số phận của Romeo và Juliet, làm nổi bật xung đột giữa các gia đình và tính cách của các nhân vật.

IX/ Giá trị của văn học:

Có 3 giá trị: nhận thức, thẩm mỹ, nhận thức. Cả 3 giá trị đều có mối liên hệ chặt chẽ với nhau.

X/ Nhận thức:

Tác phẩm văn học giúp bạn đọc hiểu biết về tự nhiên, xã hội và tự nhận thức về bản thân.

Ví dụ cụ thể: Trong tiểu thuyết “Những người khốn khổ” của Victor Hugo, bạn đọc hiểu biết về điều kiện xã hội và sự bất công ở Pháp thế kỷ 19, đồng thời nhận thức sâu sắc về tình người và sự thay đổi cá nhân qua hành trình của nhân vật Jean Valjean.

XI/ Giáo dục:

Tác phẩm văn học mang lại bài học về phẩm chất, đạo đức và thay đổi quan điểm sống của bạn đọc.

Ví dụ: “Cô bé bên cửa sổ” của Kuroyanagi Tetsuko. Câu chuyện kể về Totto-chan, một cô bé hiếu động được giáo dục tại ngôi trường đặc biệt Tomoe. Tác phẩm truyền tải bài học về tầm quan trọng của giáo dục cá nhân hóa, giúp trẻ phát triển toàn diện, tôn trọng sự khác biệt và thúc đẩy phẩm chất đạo đức.

XII/ Thẩm mỹ:

Tác phẩm văn học đáp ứng nhu cầu về cái đẹp của bạn đọc.

Ví dụ: “Tiếng gọi nơi hoang dã” của Jack London. Tác phẩm miêu tả vẻ đẹp hùng vĩ và hoang dã của thiên nhiên Alaska, kết hợp với hành trình đầy cảm xúc của chú chó Buck. Sự tinh tế trong cách tả cảnh và diễn biến tâm lí nhân vật mang đến cho người đọc trải nghiệm về cái đẹp của tự nhiên và sự hoang dại, đồng thời khơi gợi niềm khao khát tự do và khám phá.